شهر گناباد
مسجدجامع گناباد
اين شهر يكي از شهرهاي قديمي ايران است كه بناي آن را به پادشاهان هخامنشي نسبت مي‌دهند. اين شهر در اوايل حكومت صفويان محل نزاع صفويان با ازبك ها بوده است. گناباد در اوايل قرن سيزدهم توسط ايل شيباني كه مخالف سلسله قاجاريه بودند، تصرف شد. آثار به جامانده دراين شهر متعلق به قرن هفتم هجري مي باشد. آثارديگري كه در اين شهر ديده مي شوند، به نوعي با اساطيرايراني در آميخته اند
مراكز ديديني
صنايع و معادن
از صنايع ماشينی‌‌اين‌شهرستان می توان از كارخانه‌های ماكارونی، ملامين‌سازی، سنگ‌بری، واكس، كاشی سازی، آجرفشاری، و … نام برد. از صنايع دستی اين شهرستان مي توان فرش بافی، نمدمالی، گليم بافی، رنگرزی، سنتی، سفال‌گری و سراميك، بافندگی پارچه‌و‌دستار،سبدبافی،كارهای‌چوبی‌و‌صابون‌پزی را نام برد.
مهم‌ترين‌صنايع‌دستي‌اين‌شهرستان سفال‌گري و سراميك‌سازي، فرش‌بافي، نمدمالي، گليم‌بافي، رنگرزي، سنتي بافندگي پارچه و دستار، سبدبافي، كارهاي چوبي است. قالي‌هاي اين شهرستان با طرح‌هاي مشهدي و محلي و بلوچي و در رنگ‌هاي قرمز، لاكي، قهوه اي و … عرضه مي‌شود. سفال‌گري و سراميك سازي در شهرستان گناباد بسيار رواج دارد در كارگاه‌هاي اين شهرستان در روستاي هند در يك كيلومتري شمال شهر گناباد قرار دارند. مواد اوليه در تهيه سفال و سراميك عبارتند از: گل‌رس، لعاب، رنگ، مواد سوختي، مهم‌ترين توليدات اين كارگاه عبارتند از: كاسه سفيد، قهوه اي، زيرسيگاري، قندان، شكلات خوري، پياله و استكان و نعلبكي، پارچ و ليوان، بشقاب‌كوچك، كشك سياسي، كاسه و بشقاب بزرگ. بازار فروش اين محصولات در گذشته بيش‌تر به خود گناباد اختصاص داشته است. گليم را پلاس نيز مي گويند بافت آن در كارگاه‌هاي افقي و در روي زمين است به واسطه رونق فرش بافي گليم بافي و تهيه نمد رنگرزي هم رونق دارد. گليم مرغوب از پشم و گونه نامرغوب از رشته پتوهاي كهنه با رنگ آميزي استفاده مي‌شود. نمد نيز از ديگر صنايع دستي اين منطقه به شمار مي‌آيد. نمد در اصل گونه اي فرش است كه از پشم تهيه مي‌شود و از رخنه رطوبت و سرما جلوگيري مي كند نمد براي مصرف هاي گوناگون و نقش هاي رنگارنگ است. توليد سبد و حصيربافي كه ماده اوليه ان كم ارزش است مواد اوليه اين توليد كاه، شاخه هاي نازك درختان است.
کشاورزی و دام داری
فرآورده های كشاورزی گناباد و آبادی های پيرامون آن عبارتند از : غلات، گياهان علوفه ای، عدس، ماش، لپه، سبزی، دانه‌های روغنی، محصولات جاليزی، چغندرقند، پنبه، زيره، زعفران، درختان ميوه، چون سيب، گلابی، به، گيلاس، انار، انجير، توت، انگور، زرشك، بادام، پسته، گردو، فندق.بيش‌تر خانواده های كشاورز، همراه با كارهای كشاورزی، گوسفند، بز، گاو، شتر، و اسب نيز پرورش و نگاه‌داری می كنند. پرورش مرغ برای توليد گوشت، تخم مرغ، و پر يكی از منابع مهم درآمد مردم اين ناحيه به شمار می آيد. در گناباد پرورش كرم ابريشم از گذشته رايج بوده است. در حال حاضر نيز پرورش كرم ابريشم رواج زيادی دارد. هم چنين با توجه به فراوانی باغ های ميوه، كشت شبدر و يونجه، زعفران، … پرورش زنبور عسل رايج است.
مشخصات جغرافيايي
شهرستان گناباد، با پهنه‌ای حدود 9715 كيلومتر مربع، در مركز خراسان رضوي، از نظر جغرافيايی در 34 درجه و 21 دقيقه پهنای شمالی و 58 درجه و 42 دقيقه درازی خاوری و بلندی 1150 متر از سطح دريا قرار دارد. اين شهرستان از شمال به شهرستان های تربت حيدريه و كاشمر، از خاور به شهرستان خواف، از باختر به شهرستان فردوس، و از جنوب به شهرستان های قاينات و فردوس محدود است. آب و هوای گناباد به دليل قرار گرفتن در كنار كوير و دوری از دريا، بيابانی و گرم وخشك است. بيش ترين درجه حرارت در اين شهرستان، در تابستان، 47 درجه بالای صفر و كم ترين آن در زمستان، 17 درجه زير صفر است. بخش های كوهستانی شهرستان گناباد جزء نواحی خوش آب و هوا و ييلاقی شمرده می شود و بلندی های ميان سنو و كاخك برف گير و زمستان ها پوشيده از برف است. ميانگين بارندگی سالانه، حدود 160 ميلي‌متر اندازه گيری شده است.
راه های مهم گناباد عبارتند از :
1- راه يزد – طبس – فردوس – گناباد، به درازای 675 كيلومتر
2- راه فردوس – گناباد، به درازای 72 كيلومتر
3- راه گناباد – تربت حيدريه – مشهد، به درازای 265 كيلومتر
وجه تسميه و پيشينه تاريخي
درباره علت نام‌گذاری گناباد، داوری های گوناگونی ابراز شده است. برخی آن را در اصل «گون آباد» مرکب از «گون» ترکی (به معنای‌خورشيد) و «آباد» دانسته و نام را وسيله‌ای برای انتساب محل به خورشيد دانسته اند. بعضی نيز آن را «گيو آباد» دانسته بر اين باورند كه گيو، پسر گودرز آن را بنا كرده است. ديگر آراء نيز هر يک نام شهر را به واژه ای منسوب دانسته اند. همانند «کان آباد» که به کان های موجود در منطقه اشاره می کند، و «گون آباد» که به فراوانی گياه «گون» در محل دلالت دارد. گناباد را در گذشته «جويمند» نيز گفته اند. گناباد پيش از اسلام، گذرگاه درونی فلات ايران و بخش های خاوری آن، محل برخورد ميدان جنگ لشگريان ايران و توران بوده است كه «جنگ يازده رخ» در آن روی داده است. گناباد از مناطق كهن ايران است و بنای آن را به شاهان هخامنشی نسبت داده اند. اين شهر درحدود سال 31 هـ . ق، به دست مسلمانان افتاد. در دوران سلجوقی و خوارزمشاهی آباد و از اعتبار و اهميت ويژه ای برخوردار بوده است. گناباد در دوره تيموريان نيز اهميت داشت و بر پايه نوشته نورالدين لطف الله، سرشناس به حافظ ابرو، حاكمان ايالت قهستان در آن می نشستند. در همين دوره است كه دومين مسجد دو ايوانی اين ناحيه در بجستان ساخته شد. گناباد در اوايل حكومت صفوی، مدت ها محل نبرد بين ايران و اوزبكان بود، با اين حال در اين دوران، مورد توجه بود و گسترش يافت. بناهايی چون امام زاده سلطان محمد عابد (ع)، كاخك، مسجد جامع گناباد، آب انبار و كاروان‌سراهای شاه عباسی، بيان‌گر اين داوری است.
منبع:
http://www.hamshahrionline.ir
http://www.negahmedia.ir
گردآورنده:
نرگس ملک میرزایی | 
