شهر زاهدان

مسجد مکی بزرگترین مسجد زاهدان

شهر زاهدان كه امروز مركز سیستان و بلوچستان است، سابقه چندانی ندارد. در اوایل پادشاهی فتحعلی شاه قاجار، در زاهدان چاه آبی بود كه راهزنان پس از حمله به كاروان‌ها و چپاول‌ دارایی آنان، ساعتی یا شبی را در آنجا سپری می‌كردند.

 پیرامون این چاه جنگل‌های انبوهی از درختان تاغ و گز بود كه اكنون اثری از آن نیست. در سال هزار و سی صد و پانزده هجری قمری یكی از ساكنان آن محل كاریزی در آنجا حفر كرد و آبادی كوچكی به وجود آمد كه «دزد‌آب» نام گرفت چهار سال بعد، متخصصان بلژیكی كه در استخدام دولت ایران بودند، جهت دایر كردن گمرك‌خانه به دزد‌آب آمدند.

از این زمان، به تدریج بر وسعت و جمعیت دزدآب افزوده شد. از سال هزاروسیصد و چهارده شمسی دزدآب به زاهدان تغییر نام یافت. اولین نشانه‌های شهرنشینی با احداث خط آهن از كویته پاكستان به زاهدان پدیدار شد و با توسعه‌های بعدی، زاهدان امروزی به مركز استان تبدیل شد. زاهدان شهر جدید الاحداثی است كه بر سر راه كرمان به مشهد، كرمان به چابهار و نزدیك مرز پاكستان و افغانستان واقع شده است.

جاذبه‌های ديدنی

• قلعه سام 
• قلعه تیمور
• كاروانسرای رباط شورگز 
• کوه ملک سیاه
• رودخانه سیانجان (تلخ آب)
• دشت سیستان
• دشت لوت
• دریاچه سه دریا
• مسجد شاه ‌علی
• زیارتگاه ملك سیاه

صنايع و معادن

توليدات صنايع كارخانه‌ای زاهدان که در سال های اخير داير شده است نيازهای محلی را به مقدار قابل توجهی مرتفع می سازد. كارخانه‌هاي آرد سازی، تهيه نان ماشينی، يخ سازی، توليد پوشاك،موزاييك سازی، توليد وسايل چوبی خانگی، مصنوعات فلزی، سنگ‌بری، آجرپزی، آهك پزی و كارخانجات سيلو از جمله صنايع اين شهرستان هستند. زاهدان معادن زيرزمينی زيادی دارد كه عبارتند از: معادن سنگ و آهك، معدن سنگ مرمر و سنگ تراورتن سعيد آباد و معدن سنگ سرخ حاجی آباد.

کشاورزی و دام داری

دام‌داری در جوار كشاورزی و تنها در نواحی كوهستانی جنوب و نيز قسمت هايي از نواحی خاوری شهرستان زاهدان رايج است.  

مشخصات جغرافيايي

زاهدان از نظر جغرافيايی در 60 درجه و 52 دقيقه درازای خاوری و 29 درجه و 29 دقيقه پهنای شمالی قرار دارد. ارتفاع آن از سطح دريا 1385 متر است و با مرز مشترك ايران و پاكستان 83 كيلومتر فاصله دارد. زاهدان از شمال به شهرستان زابل، از خاور به مرز ايران و پاكستان، از باختر به استان كرمان و از جنوب به شهرستان خاش محدود می شود. رود فصلی لار كه در شمال خاوری از كوه لار سرچشمه گرفته با چند شاخه خود زمين های اطراف زاهدان را تا حدی آبياری می کند. آب و هوای اين منطقه گرم و خشك می باشد. اين شهرستان در سرشماری سال 1375 تعداد 487.031 نفر جمعيت داشته است.
- راه زاهدان- ميرجاوه به طول 80 كيلومتر به سوی جنوب خاوری.
- راه زاهدان- خاش به طول 190 كيلومتر.
- راه اصلی زاهدان - بيرجند به درازی 465 كيلومتر كه در 5 كيلومتری زاهدان به دو شاخه تقسيم می‌شود. يكی به سوی شمال خاوری به طول 210 كيلومترتا شهر زابل و ديگری به سوی باختر به طول 335 كيلومتر تا شهر بم.
- فرودگاه شهر زاهدان نيز به شهرهای مختلف ايران و پاكستان پرواز دارد.
- راه آهن زاهدان - كراچی و بالعكس از طريق ميرجاوه و كويته اين شهرستان را به چند شهر داخلی و خارجی متصل می کند.

 وجه تسميه و پيشينه تاريخي

قدمت شهر زاهدان که امروزه مركز سيستان و بلوچستان است به اوايل پادشاهی فتحعلی شاه قاجار می رسد. آن زمان در محل زاهدان چاه آبی بود كه در اطراف آن جنگل های انبوهی از درختان تاغ و گز بود، اما اكنون اثری از آن ها نيست. راهزنان پس از حمله به كاروان ها و چپاول دارايی آنان، ساعتی يا شبی را در آن‌جا سپری می كردند. در سال 1315 هـ . ق يكی از ساكنان آن محل،‌ كاريزی در آنجا حفر كرد و کم کم در آن محل آبادی كوچكی به وجود آمد كه «دزد آب» نام گرفت. چهارسال بعد، متخصصان بلژيكی - كه در استخدام دولت ايران بودند - جهت داير كردن گمرگ خانه به «دزد آب» آمدند. از اين زمان به بعد، به تدريج بر وسعت و جمعيت «دزد آب» افزوده شد تا اين که در سال 1314 شمسی نام آن به زاهدان تبديل شد و با احداث خط آهن از كويته پاكستان به زاهدان اولين نشانه های شهرنشينی در آن پديدار شد. سوداگران هندی و ايرانی بارهای خود را از اين راه به كويته می آوردند و از آن‌جا به مشهد و يزد و ساير نقاط ايران حمل می كردند. طرح اوليه شهر در اطراف مركز و با تقاطع های نامنظم و شكلی شطرنجی بر روی اراضی باير پياده شد، اما در سال های بعد اراضی باير اطراف خطوط راه آهن به رايگان به بازرگانان داده می شد تا در آن جا ساختمان های مسكونی و تجاری خود را بنا كنند. بدين ترتيب شهر گسترش يافت و با مهاجرت تجار و انتخاب زاهدان به عنوان يک مركز بازرگانی فضاهای مسكونی تازه ای در اطراف طرح اوليه شهر پديد آمد و ديری نگذشت كه زاهدان مركز استان سيستان و بلوچستان شد و با استقرار سازمان های دولتی و تاسيسات خدماتی، آهنگ رشد شهر سريع تر گشت. اين شهر جديد الاحداث بر سر راه كرمان به مشهد، كرمان به چابهار و نزديك مرز پاكستان و افغانستان واقع شده است. 

منبع:

http://www.hamshahrionline.ir

http://kavirdarkavir.persianblog.ir

 گردآورنده:

ندا محبی