شهرستان تویسركان

قلعه اشتران

شهر قدیمی رود آور دارای سه قصبه توی وسركان و شكان بود. این شهر پس از حمله مغول اهمیت  خود را از دست داد و مردم آن به قصبه توی روی آوردند و به تدریج آنجا را آباد كردند. تویسركان فعلی كه از تركیب دو كلمه توی وسركان ساخته شده است همان قصبه توی قدیمی است.

قصبه شكان در اثر زلزله خراب شد ولی سركان به فاصله 10 كیلومتری شمال عرب تویسركان هنوز پا بر جاست و اكنون یكی از شهرهای تویسركان است. البته ماخذ معتبری كه نشان دهد دقیقا“ از چه تاریخی نام توی به تویسركان تبدیل شده در دست نیست وعلت آنكه این تغییر نام را مقارن دوره صفویه می دانند آنست كه كتبی در مورد این دوره موجود  است كه مولفین و مصنفین آنها شهرت تویسركانی دارند. 

موقعیت جغرافیایی تویسركان

شهرستان تویسركان از شمال به شهرستان‌های همدان و اسدآباد و قسمت كمی هم به شهرستان بهار از مشرق به ملایر از مغرب به كنگاور واز جنوب به شهرستان نهاوند محدود می باشد. بلند ترین نقطه این شهرستان قله الوند با ارتفاع 3574 متر است كه فصل مشترك این شهرستان و شهرستان همدان است و پست ترین نقطه آن نیز روستای كارخانه با ارتفاع 1555 متر می باشد و ارتفاع متوسط آن از سطح دریا 1784 متر است. 

این شهرستان به دلیل كوهستانی یودن و مرتفع  بودن دارای آب و هوای معتدل كوهستانی است و رودخانه های مهم آن قلقل رود، كرزان رود، سركان رود و همچنین سرابی هستند، كه مازاد آب آنها پس از آبیاری زمین های كشاورزی مسیر خود به رودخانه گاماسیاب می ریزد. شهرستان تویسركان با مساحت 1556 كیلو متر مربع از 3 شهر تویسركان، سركان، فرسفج و 2 بخش: مركزی و قلقل رود و 7 دهستان و 111 روستا تشكیل شده و طبق سرشماری سال 1375 دارای 118954 نفر جمعیت و تراكم نسبی 74/4 نفر در هر كیلومتر مربع است. دین و مذهب مردم آن.

اسلام و شیعه جعفری است و زبان آنان فارسی است ولی تعدادی از روستاهای مجاور به استان كرمانشاه و شهرستان نهاوند و ملایر، به كردی، لری و به طور محدود به تركی نیز صحبت می كنند. 

مراكز دیدنی

•  آرامگاه آرتیمانی  
•  آرامگاه حبقوق
• مدرسه‌ شیخ‌ علیخانی 
• خانه مسعودی
• قلعه اشتران
• پل فرسفج  
• كاروانسرای شاه عباس 
• دره گزند سرابی
• دره سركان  
• دره آرتیمان  
• درخت‌دوهزار ساله
• مسجدشیخ علیخان زنگنه  
• مسجد جامع
• بقعه زید ابن علی

صنايع و معادن

صنايع ماشينی،‌ كارخانه‌های فيلترسازی، نساجی،ساخت وسايل كشاورزی مانند بيل سازی، صنايع غذايي ( آرد )، آجر فشاری، كارگاه ريسندگی و بافندگی، سنگ بری، سرنگ سازی و مصنوعات فلزی در اين شهرستان داير و مشغول به كار هستند. كانی‌های شهرستان تويسركان را كان سنگ گرانيت،‌ كوارتز، فلدسپات، و ميكا تشكيل‌ مي‌دهد که در اطراف روستای شهرستانه به طور مكانيكی بهره‌ برداری می شود.  

کشاورزی و دام داری

تويسركان يك ناحيه‌كشاورزي و دام‌داري است. مهم‌ترين محصولات كشاورزی و باغ‌داری تويسركان را گندم، جو، بنشن، تره بار، سيب، گلابی، هلو، زرد آلو، بادام، انگور و گردو تشكيل مي‌دهد که گردوی آن بسيار شهرت دارد. ديگر محصولات کشاورزی نيز بعضی به صورت تازه و بعضی به صورت خشك‌بار صادر می‌شوند. پرورش دام در اين استان توسط روستاييان صورت گرفته و بيش‌تر شامل گوسفند، گاو و بز مي‌شود فرآورده‌های دامی اين شهرستان صادر می شوند. علاوه بر آن پرورش طيور به شيوه صنعتی در حد خود كفايی اهالی انجام می شود.  

مشخصات جغرافيايي

تويسركان از شمال به شهرستان های همدان و اسدآباد، از خاور به شهرستان ملاير، از جنوب به شهرستان نهاوند و از باختر به شهرستان كنگاور محدود می‌شود. تويسركان در 48 درجه و 28 دقيقه درازای جغرافيايي و34 درجه و 34 دقيقه پهنای جغرافيايي و بلندی 1780 متری از سطح دريا قرار دارد. اين شهرستان از دو بخش مركزی و بخش قلقل رود تشكيل شده است. كوه مرتفع الوند كه از كوهستان های فرعی گران‌كوه زاگرس به شمار می‌رود مرز طبيعی تويسركان، همدان و ملاير را تشكيل می‌دهد. آب و هوای تويسركان نسبتا سرد و خشك است. جمعيت شهرستان تويسركان 118954 نفر در سرشماری 1375 بر آورد شده است. اقتصاد شهرستان تويسركان بر كشاورزی، دام‌داری و صنايع (ماشينی و دستی) استوار شده است. مهم ترين ايل اين شهرستان، ايل تركاشوند است كه محل ييلاقی آن ها تويسركان و قشلاق شان انديمشك است. مدت استقرار آن ها بين 4 تا 6 ماه بوده و در مناطقی بين اسد آباد، كنگاور و تويسركان در رفت و آمد هستند. بخشی از اين ايل از طريق دام‌داری و بخش ديگر از طريق كشاورزی و صنايع دستی امرار معاش می كنند. زبان مردم شهرستان تويسركان تركی و فارسی با گويش لری ( لكی) بوده و دين آن ها اسلام و مذهب شان شيعه است. مركز شهرستان تويسركان در مسير راه آسفالت فرعی كنگاور - جوكار قرار گرفته و از اين طريق به طول 38 كيلومتر به سمت جنوب خاوری تا جوكار و به طول 45 كيلومتر به سمت غرب تا كنگاور فاصله دارد. هم چنين يك راه فرعی شنی به سمت شمال باختري به طول 73 كيلومتر تا اسد آباد كشيده شده است.  

وجه تسميه و پيشينه تاريخي

شهر قديمی «رودآور» دارای سه قصبه « توی »، « سركان » و « شكان » بود. اين شهر پس از حمله مغول اهميت خود را از دست داد و مردم آن به قصبه « توی » روی آوردند و به تدريج آن جا را آباد كردند. قصبه شكان در اثر زلزله خراب شد،‌ اما سركان به فاصله 10 كيلومتری شمال غرب تويسركان هنوز پابرجاست و اكنون يكی از شهرهای شهرستان تويسركان است. تويسركان فعلی كه از تركيب دو كلمه « توی » و « سركان » ساخته شده است، همان قصبه « توی » قديمی است. از سوی ديگر وجود آرامگاه حضرت حبقوق نبی (ع ) ( در مركز آن شهر و نزديك « رود آور » سابق ) با توجه به زمان زندگی آن حضرت در حدود 700 سال قبل از ميلاد و كاوش های باستان شناسی اطراف بقعه، نشان‌گر قدمت و وجود آبادانی منطقه در آن عصر است. تويسركان در دوره های صفويه و قاجاريه نيز مورد توجه بوده است و از اين دو دوره آثاری در شهر به جا مانده كه می توان به بازار دوره قاجار اشاره کرد. 

منابع:

http://farm4.static.flickr.com

 گردآورنده:

 فاطمه ملک میرزایی