شهر تايباد

روستای حسینی در فاصله ي 38 كيلومتري غربي تايباد

اين شهر تا چند سال پيش، يك از بخش هاي تربت‌جام شمرده مي‌شد. از آثار تاريخي اين شهر مي‌توان از مسجد مزار  مولانازين الدين نام برد، كه متعلق به سال 848 هـ. ق است.

مراكز ديدني

• مناره كرات
• آرامگاه خواجه عبدالله
• آرامگاه شاهزاده قاسم
• آرامگاه مولانا زين الدين ابوبكر
• مسجدغياثيه شاهرخ 
• مسجدمولانا
• روستای حسینی
• روستاي سوران
• روستاي آبقه
• روستاي پشته

کشاورزی و دام داری

فرآورده‌های مهم كشاورزي اين شهرستان عبارت اند از : تره بار، زيره، گندم، جو، پنبه، چغندر قند، زردآلو، انگور، توت، انار و انجير. دام‌داری نيز به گونه سنتی رواج دارد‌ولی فرآورده های آن، جنبه صادراتی نداشته و از پشم دام برای قاليچه بافی استفاده می شود.  

 وجه تسميه و پيشينه تاريخي

تايباد در‌گذشته «مغول‌آباد» «باخرز»، «طيبات»، «‌طايباذ»، «تائی آباد»، «تايب آباد»، «تاياباد»، «تاياباذ»، خوانده می‌شده است. نام نخستين اين شهر «مغول آباد» بوده،‌ كه مغولان در اوايل سده 7 هـ . ق هنگام ورود به اين ناحيه، آن را به نام خود خواندند. بعدها اين محل، در اثر شيوع طاعون خالی از سكنه و ويران گرديد. سال ها بعد، بار ديگر مردم در آن جا ساكن شده شهر را آباد کردند. نام «طيبات» به سبب سکونت شمار زيادی از عالمان، عارفان و مردان پاك ‌از جمله شيخ زين الدين ابوبكر - پير تيمورلنگ - در اين شهر به آن اتلاق شده است. مردم محل بر اين باورند، كه در شهر تايباد و پيرامون آن، بادی می‌وزد، كه مدت وزش آن در يك شبانه روز، (24 ساعت) دوازده ساعت است، يعنی نيمی از يك شبانه روز، كه آن (12 ساعت) را « تای» می نامند. از اين رو به اين شهر «تای‌ باد» گفته اند.
ناحيه تايباد يا همان ناحيه باخرز، در دوران پيش از تاريخ و هم چنين در دوران های گوناگون پادشاهی ايرانيان، وجود داشته زير نظر شاهان ايرانی، چون هخامنشيان و اشكانيان و پس از آن ساسانيان اداره می شده است. پس از لشكركشی مسلمانان، اين ناحيه در 31 هـ . ق، به تصرف عرب ها در آمد، و پس از آن طاهريان، صفاريان و سپس سامانيان، بر خراسان، از جمله تايباد چيره شدند. تايباد در سده 6 هـ . ق دستخوش تاخت و تاز غزان قرار گرفت، و در آغاز سده 7 هـ . ق، گرفتار حمله خانمانسوز مغول گرديد،‌ سپس تيمورلنگ، مردم اين ديار را به خاك و خون كشيد، با همه اين بلاها، ديری نپاييد كه بر ويرانه های خاك اين سرزمين بار ديگر بناها برافراشته شد و آبادانی گذشته را اندك اندك باز يافت، و در سده 13 هـ . ق، به اوج خود رسيد.
در دوران قاجاريان ناحيه باخرز (تايباد) توسط خان ها و رؤسای عشاير، به ويژه ايل هزاره، اداره می شد. در اوايل دوران پهلوی، هزاره ها بر ضد حكومت مركزی قيام كردند،‌ از اين رو در 1312 هـ . ش، زمين های محمد يوسف هزاره (صولت السلطنه) - رييس ايل هزاره - با زمين هايی در يزد و فارس جابه جا شد و به آن حدود تبعيد شدند. پس از شهريور 1320 هـ . ش و ورود متفقين به خاك ايران،‌ صولت السلطنه از فرصت استفاده كرده به خراسان بازگشت و در بهمن 1320 هـ . ش، تايباد را اشغال و سپس ديگر نقاط باخرز را گرفت. وی با فرستادن نيرو در چند روز بعد شكست خورد و به كلات نادری گريخت و در 29 اسفند 1320 هـ . ش به همراه خانواده خود تسليم شد. 

مشخصات جغرافيايي

شهرتايباد، مركز شهرستان تايباد، ‌با پهنه‌ای حدود 970 هكتار، در خاور استان خراسان رضوي، در مسير راه مشهد – اسلام قلعه واقع شده و از نظر جغرافيايی در 33 درجه و 44 دقيقه و 30 ثانيه پهنای شمالی و 60 درجه و 46 دقيقه و 15 ثانيه درازای خاوری و بلندی 180 متری از سطح دريا قرار دارد. شهرستان تايباد، با پهنه ای حدود 5084 كيلومتر مربع، در شمال خاوری استان خراسان رضوي، در كنار مرز ايران و افغانستان قرار دارد. اين شهرستان از شمال به شهرستان تربت جام، از باختر به شهرستان تربت حيدريه، از جنوب به شهرستان خواف و از خاور به افغانستان محدود است و هریرود در اين ناحيه، مرز ايران و افغانستان را مشخص می سازد. هوای شهر تايباد معتدل و خشك است و بيش ترين درجه حرارت در تابستان ها، 40 درجه بالای صفر و كمترين آن در زمستان ها، 9 درجه زير صفر است. ميانگين بارندگی ساليانه اين شهر، به 240 ميلي‌متر می رسد. راه هاي دسترسي به اين منطقه عبارت اند از:
1) راه تايباد – تربت جام، به درازای 62 كيلومتر.
2) راه تايباد – اسلام قلعه، به درازای 20 كيلومتر.
3) راه تايباد – سنگان، به درازای 67 كيلومتر.

منابع:

http://www.asadollahi.ir\

http://seeiran.ir

گردآورنده: 

یوسف ملک میرزایی