ارگ سلطانيه

ارگ سلطانيه

محدوده ارگ سلطنتی که «کهن دژ» نیز نامیده می­شود، در وسط شهر سلطانیه در زمینی به مساحت تقریبی 20 هکتار واقع شده است. این محدوده از دو بخش خندق و حصار تشکیل یافته است. حدفاصل خندق و حصار پهنه­ ای به عرض 17 متر و طول 30 تا 40 متر می ­باشد و ارگ سلطنتی در میان حصار، قرار گرفته است. این  مجموعه به شکل مستطیلی، از سنگ سبز تراشیده همراه با 16 برج و یک دروازه بسیار زیبا ساخته شده است. در حال حاضر، ارتفاع متوسط حصار 4 متر است و قسمتی از آن در زیر خاک قرار دارد.

در مركز شهر، قلعه یا ارگ و یا مركز سیاسی قدرت وجود داشت كه دسترسی به آن قابل انكار بود. تدابیر استحفاظی و استحكامات دفاعی ساخته شده در ارگ سلطانیه با حصار و برج و باروی اطراف آن، از آن دژی دست نیافتنی ساخته بود كه در مقابل تهاجم‌های بیگانگان مصون ماند. 

در مینیاتور مطراق چی ورودی قلعه در وسط یكی از باروها كه در راستای گنبد سلطانیه بوده نشان داده شده است

احتمالاً در پیرامون و نزدیك ارگ در قسمتهای شرق، شمال و جنوب بنای كمتری وجود داشته و در اطراف گنبد و در كنار ساختمانهای پر شكوه و جلال درباری داخل ارگ بر اساس سنن اسلامی یك رشته‌ بناهای خیریه و عمومی به نام ابواب البر وجود داشت .بناهایی چون، مدرسه ، خانگاه، دارالضیافه، دارلسیاره و ... در اطراف آن قرار داشته است. 
شارستان از ویژگیهای بارز تمام شهرهای ایران است كه در طول تاریخ بر مبنای اصول و الگوهای مشترك، برگرفته از تاریخ معماری سنتی این دیار، شكل گرفته است. شارستان فضایی بود كه مناطق مسكونی، محله‌ها، كوچه‌ها، میدانها، تاسیسات رفاهی، مناطق تجاری و صنعتی و به تبع آن مساجد و كاروانسراها را به طور منسجمی در برداشت.

بدون تردید ساخت شهر سلطانیه متاثر از ساخت سنتی شهرهای پیش از خود بوده است. این شهر از روی یك الگوی دقیق برنامه‌ریزی شده بود و می‌بایست از یك بافت شهری منسجم و به هم پیوسته برخوردار باشد، تا كلیه محلات مسكونی، تجاری، شهری و بازرگانی را به هم تركیب و پیوند دهد. 
به همین جهت سلطانیه دارای یك بافت است كه علاوه بر ارگ سلطنتی كه شامل؛ مجموعه ابواب البر، دارلشفاء بازار ، دارالضیافه، دارلحفاظ، دارالحدیث، دارالقرآن، مدارس و مساجد و غیره دارای شارستان، بازار ، كاروانسرا و دیگر تاسیسات بوده كه هرگز مثل آن در جهان كس ندیده و نشنیده. 
در ذیل جامع التواریخ درباره‌ باروی ارگ سلطانیه آمده است: و آن قلعه را دیوار از سنگ تراشیده كرده‌اند و بر دیوار آن چهار سوار پهلوی یكدیگر توانند راند و اصل قلعه مربع نهاده‌اند طول و عرض مساوی هر دیواری به گز چنان چه دو هزار گز دور آن باشد و یك دروازه و شانزده برج دارد، به غیر دروازه و در اندرون قلعه هر كس از امرا موضعی عمارت كرده‌ بودند سلطان اولجایتو از برای خود در اندرون قلعه عمارتی ساخته است و آن را ابواب البر نهاده و گنبدی مثمن بزرگ عالی كه قطر آن شصت گز در غایت تكلف و ارتفاع آن صد و بیست گز چنان چه در اقصای بلاد عالم مثل آن نمی‌دهند.

منبع:

http://soltanieh.mihanblog.com

 گردآورنده: 

یوسف ملک میرزایی